Jedną z najbliższych obywatelowi form samorządu są jednostki pomocnicze gminny – te najbardziej znane to sołectwa, ale oprócz nich mamy również osiedla i dzielnice. I o ile wsie naszej gminy mają swój samorząd: sołectwo i jego organy – zebranie sołeckie, sołtysa i radę sołecką, tak Kórnik i Bnin są tego przywileju pozbawione. Nie bez powodu piszę o przywileju, bo ile dobrego może się dziać w dobrze zarządzanym sołectwie, można zobaczyć np. w Kamionkach czy Mościenicy. Skoro to tak dobrze działa, to dlaczego nie utworzyć osiedli – odpowiedników sołectwa – również w Kórniku i w Bninie?
Na co nam to?
Rosnąca liczba mieszkańców naszej Gminy niesie nie tylko pozytywy, ale i zagrożenia. Jedną z ważniejszych spraw staje się w tym momencie zarządzanie i komunikowanie się z mieszkańcami oraz budowanie tożsamości lokalnej np. w oparciu o przywiązanie do miejsca i dbałość o dobro wspólne. Bardzo duża liczba mieszkańców powoduje jednak, że kontakt pomiędzy władzą samorządową- burmistrzem i radnymi (wybranymi właśnie po to, by dbać o dobro wspólne) a społecznością lokalną jest utrudniony. Wsie – dzięki instytucji rad sołeckich i sołtysa mogą bezpośrednio wpływać na funkcjonowanie lokalnej społeczności. Na wsiach funkcjonują rady sołeckie oraz sołtys, nierzadko wspiera ich działanie konkretne stowarzyszenie działające na rzecz dobra wspólnoty wiejskiej. Nie wspominając o ustawowym funduszu sołeckim, który, wydawany z głową, umożliwia wspólne gospodarowanie.
Z wielu spotkań i rozmów przeprowadzonych z mieszkańcami zarówno Kórnika, jak i Bnina wiem, iż chcieliby aktywnie spędzać czas na swoim terenie; mają mnóstwo ciekawych pomysłów na społeczne akcje oraz chcieliby się zaangażować – w organizację festynu, akcję porządkowania placu zabaw czy zbiórkę na rzecz potrzebujących. W taki właśnie sposób realizuje się idea pomocniczości – część zadań, które wykonuje gmina (i które angażują administracyjny protokół) można poprzez rady Osiedli (tak jak rady sołeckie) załatwić lub zorganizować sprawniej i szybciej.
Samorząd pomocniczy – osiedle czy sołectwo – daje mieszkańcom realny wpływ na to, co się dzieje w ich najbliższym otoczeniu. Otóż do kompetencji jednostek pomocniczych – sołectw i osiedli – należy opiniowanie aktów prawa miejscowego – np. planów zagospodarowania przestrzennego, innych aktów prawa miejscowego, planów inwestycyjnych gminy – ich brak np. widać przy realizacji inwestycji drogowych czy np. rewitalizacji rynku w Kórniku, ale też m.in. współdziałanie z organami gminy i stowarzyszeniami w zakresie pomocy społecznej, sportu, oświaty czy kultury. Jednostki pomocnicze mają też możliwość zarządzać mieniem komunalnym przekazanym im w zarząd – w sołectwach są to np. sale, place zabaw czy boiska sportowe.
Co najważniejsze, w celu realizowania tych zadań, sołectwa posiadają własny budżet – dla największych sołectw w naszej gminie sięga on kwoty 30 000 zł. I, jeśli osiedla mają mieć sens – również muszą posiadać własne środki – bo tylko wtedy w pełni będą one mogły funkcjonować, realizując np. projekty, które są niezwykle istotne dla mieszkańców osiedla, a z poziomu budżetu gminy są zbyt małe, by się nimi zajmować. Są to przysłowiowa jedna lampa w ciemnej uliczce czy urządzenie zielenią skweru. Ale również lokalne festyny, imieniny ulicy czy organizacja dnia dziecka. Potrzeb i pomysłów nigdy nie zabraknie.
Osiedla czy dzielnice?
W trakcie trzech debat zorganizowanych przez Katarzynę Kaczmarek, Grzegorza Firleja i Mateusza Rozynka z forum „Popieram Kórnik” poświęconych możliwości utworzenia jednostek pomocniczych w Kórniku i Bninie, ich uczestnicy doszli wspólnie do wniosku, że najlepszą formą samorządu pomocniczego dla Kórnika i Bnina będą osiedla. Powodów jest kilka. Po pierwsze, osiedle jest formą jednostki pomocniczej identyczną z z sołectwem. Prostota tworzenia, uczestnictwa i wyboru organów osiedla gwarantuje, że mieszkańcy będą chcieli w zebraniach i funkcjonowaniu osiedla uczestniczyć . Bo w tym tkwi istota powołania osiedli – muszą chcieć tego mieszkańcy, inaczej jednostki te nie spełnią swej roli. Znaczenie ma też aspekt historyczny – nazwy osiedli w Bninie pozwolą podkreślić odrębność tej miejscowości – padły propozycje nazw osiedli – np. Bnin Rynek czy Bnin SKR. Również koszt utworzenia i utrzymania osiedla jest niewielki – obejmuje w zasadzie kilkuset złotowy ryczałt dla przewodniczącego Rady Osiedla (tak samo wynagradzani są sołtysi).
Jak to się robi?
Utworzenie na terenie miasta osiedla umożliwia ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (art.5 ). „Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnie, osiedla i inne.” Przed utworzeniem takich jednostek pomocniczych należy przeprowadzić konsultacje społeczne. Kolejnym ustawowym warunkiem jest konieczność ustalenia drogą uchwały przez radę gminy odrębnych statutów dla każdej jednostki pomocniczej, wyznaczających zakres działań dla każdej z nich.
Na jakich podstawach można wyodrębnić np. osiedla w miastach? Przyjmuje się przede wszystkim historyczny podział terytorialny i bierze pod uwagę istniejące granice (naturalne i kulturowe) dzielące grupy ludzi mieszkające w tych samych miejscowościach. Każdemu, kto uznaje odrębność Bnina nie trzeba tych kryteriów tłumaczyć. Najważniejsze jednak, że ustawodawca w zasadzie przyjął, iż gminy tworząc jednostki pomocnicze mają swobodę decyzji zarówno co do typu tworzonych jednostek jak i obszaru, a nadto przekazanych zadań własnych gminy. Wydaje się więc, że najbardziej optymalnym rozwiązaniem byłoby podzielenie zarówno Kórnika (ok.5000 mieszkańców), jak i Bnina (ok. 2500 mieszkańców) na osiedla obejmujące ok. 1000 mieszkańców. Taka grupa ludzi może swobodnie wyłonić radę i wspólnie oraz efektywnie zająć się działaniem na rzecz dobra osiedla.
Na koniec jedna, bardzo ważna uwaga: by Rada Miejska Kórnika podjęła temat powołania osiedli, niezbędny jest wniosek mieszkańców. Jeśli ktoś ma ochotę włączyć się w ten proces, może odezwać się w tej sprawie do p. Grzegorza Firleja, który prowadzi forum Popieram Kórnik (popieramkornik.pl) i był współorganizatorem debaty poświęconej temu tematowi. Autor artykułu również służy pomocą.
Maciej Brylewski
Opublikowano: 
